به گزارش خبرنگار سیاسی سراج24، شاید در همه سالهای پس از انقلاب روابط میان ایران و عربستان، به تنشی که امروز دچار است، نرسیده بود. اگرچه رخداد تلخ و فاجعه بار کشتار حجاج ایرانی در سال 66، به عمق خشم و نفرت ایرانیان از آل سعود، منجر شد، تا آنجا که حتی بنیانگذار کبیر انقلاب در پیام های متفاوت و سخنرانی های مختلف، از جمله در پیام قطعنامه در سالگرد حج خونین، آل سعود را نوادگان بلعم باعورا خطاب کرده و به شدت از سیاست های این رژیم انتقاد کرد، اما اتفاقات سال 94، روابط ایران و آل سعود را به شدت پیچیده تر از گذشته کرد.
حمله به یمن و کمک به داعش
سیاستهای خصمانه آل سعود علیه جریان مقاومت که در سال گذشته به اوج ظهور و بروز خود رسید، یکی از مسائل تنش زا میان ایران و آل سعود بود. البته در ابتدای سال و دقیقا در ایام نوروز حمله وحشیانه عربستان به یمن، مورد انتقاد جمهوری اسلامی قرار گرفتف اما ادامه این حملات که تاکنون نیز ادامه دارد، شرایط را متفاوت از قبل کرده بود. حکام جدید و جوان عربستان، که فاقد عقلانیت در اداره کشور بودند به شدت از سوی جمهوری اسلامی مورد انتقاد قرار گرفته و حملات این رژیم را محکوم کردند.
اگرچه دستگاه دیپلماسی صرفا با محکوم کردن وقایع یمن و نداشتن راهبردی فعال در دیپلماسی نتوانست کمک چندانی به مسئلهیمن داشته باشد، اما رهبر معظم انقلاب از همان آغاز با محکوم کردن تجاوز عربستان به خاک یمن به سعودی ها درباره عواقب این کار هشدار دادند.
رهبر معظم انقلاب در سخنرانی تاریخی 20فروردین، گفتند: سعودی‌ها بدعت بدی گذاشتند در این منطقه و البتّه خطا کردند، اشتباه کردند. کاری که امروز دولت سعودی در یمن دارد انجام میدهد، عیناً همان کاری است که صهیونیست‌ها در غزّه انجام دادند. دو جنبه دارد: یکی اینکه جنایت است، نسل‌کشی است، قابل تعقیبِ بین‌المللی است، بچّه‌ها را میکشند، خانه‌ها را خراب میکنند، زیربناها را نابود میکنند، ثروتهای ملّی را در یک کشور از بین میبرند؛ خب، این یک جنایت بزرگ است؛ این یک طرف قضیّه است؛ طرف دیگر قضیّه این است که سعودی‌ها در این مسئله خسارت خواهند کرد، ضرر خواهند کرد و به‌هیچ‌وجه پیروز نخواهند شد. دلیل خیلی واضحی دارد؛ دلیلش این است که توانایی‌های نظامی صهیونیست‌ها چندین برابر توانایی نظامی این سعودی‌های کذا و کذا [است]؛ چندین و چند برابر اینها، آنها توانایی نظامی داشتند؛ طرف مقابل آنها هم غزّه‌ی یک وجبی بود. اینجا طرف مقابل یک کشور است، یک کشور ده‌ها میلیونی؛ یک ملّت، کشور پهناور و وسیع. اگر آنها توانستند در غزّه پیروز بشوند، اینها هم خواهند توانست در اینجا پیروز بشوند؛ البتّه اگر آنها هم پیروز میشدند، باز پیروزی اینها احتمالش صفر بود؛ الان احتمالش زیر صفر است. اینها قطعاً ضربه خواهند خورد؛ قطعاً بینی سعودی‌ها به خاک مالیده خواهد شد. ما با سعودی‌ها اختلافات متعدّدی در مسائل گوناگون سیاسی داریم؛ امّا این را همیشه میگفتیم که سعودی‌ها در کار سیاست خارجی‌شان یک وقار و متانتی نشان میدهند؛ این وقار و متانت را هم از دست دادند. چند جوان بی‌تجربه، امور آن کشور را در دست گرفتند و دارند آن جنبه‌ی توحّش را غلبه میدهند بر جنبه‌ی متانت و ظاهرسازی؛ این به ضررشان تمام خواهد شد. من هشدار میدهم به سعودی‌ها، از این حرکت جنایت‌آمیزی که در یمن میکنند باید دست بردارند؛ این در این منطقه قابل قبول نیست. آمریکا هم البتّه از آنها دفاع میکند، حمایت میکند؛ طبیعت آمریکا این است، در همه‌ی قضایا طرف ظالم را میگیرد؛ طرف آن چهره‌ی بد را میگیرد، به جای اینکه طرف مظلوم را بگیرد؛ این طبیعت آنها است، اینجا هم همان‌جور دارند عمل میکنند؛ ولیکن ضربه خواهند خورد، شکست خواهند خورد.
در ادامه رفتار سعودی ها در قبال کمک های بشردوستانه جمهوری اسلامی به یمن نیز قابل تامل بود، تا جاییکه بارها با حمله و دست اندازی به هواپیماهای ایرانی و کشتی حامل مواد غذایی و دارویی تلاش کردند، اجازه ندهند تا کمکهای ایران به یمن برسد.
حملات سعودی ها به یمن هنوز ادامه دارد و رفتار ال سعود در قبال سیاستهای صلح جویانه ایران در منطقه نیز روند مناسبی به خود نگرفته است. تا جاییکه با فشار این رژیم، حزب الله لبنان به عنوان گروهی تروریستی معرفی شده است! و این در حالی است که هر روزه اخبار تازه ای از کمک های ال سعود به داعش منتشر می شود.
تجاوز به دونوجوان ایرانی در فرودگاه جده
رسانه ای شدن موضوع تجاوز به دونوجوان ایرانی در فرودگاه جده، در همان روزهای آغازین سال، خشم عمومی نسبت به رژیم آل سعود را به شدت گسترش داد، تا جاییکه از علما و مراجع تا توده های مردم به این موضوع واکنش های جدی نشان دادند. حتی پس از انتقادات و اعتراضات گسترده به این موضوع از واکنش تند مراجع تقلید و نامه ها و بیانیه ها خطاب به سازمان حج و زیارت و وزارت خارجه و پس از تجمع مردم در مقابل سفارت عربستان و کنسولگری این کشور در مشهد و فراگیر شدن کمپین «احترام به پاسپورت ایرانی» بسیاری از مردم به صورت شخصی فیش حج خود را در مسیر عام المنفعه خرج کردند.
در این مسئله نیز انفعال دستگاه دیپلماسی قابل تامل بود. تا جاییکه تلاش معاون وزیر امور خارجه برای رفع اتهام از دولت سعودی در ماجرای تجاوز به دو نوجوان ایرانی با بیان برخی نقل قولها از مقامات سعودی، مورد انتفاد نمایندگان مجلس نیز قرار گرفت. مردم اما طی ده روز متوالی با واکنش هایی جدی حشم خود را نشان داده و خواستار اخراج سفیر سعودی شدند.
آیت الله مکارم شیرازی با اشاره به اینکه از مسئولان دولتی خود نیز می‌پرسم آیا نیاز است که به حج مستحب برویم گفت: آیا لازم است که هر توهینی را بشنویم تا به یک امر مستحب عمل کنیم؟ مایل نبودم این حادثه رسانه‌ای شود اما حال که رسانه‌ای شده است باید در مورد آن صحبت کنم و سئوالی که از مسئولان دارم این است آیا عمره که واجب نیست را باید برویم و زیر بار هر خفتی برویم؟
آیت‌الله نوری همدانی یکی دیگر از مراجع تقلید نیز در آن ایام گفته بود: تجاوز به دو نوجوان در عربستان نباید در سکوت باشد و نباید به سادگی در برابر این مسئله گذشت و از همین رو مسئولان باید به این امر توجه نشان دهند.
نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در نامه هایی به رییس جمهور از موضع ضعیف دولت انتقاد کردند. در بخشی از یکی از نامه های تعداد زیادی از نمایندگان آمده بود: «در هفته های گذشته دو نفر از نوجوانان زائر ایرانی مورد آزار و اذیت پلیس فرودگاه جده قرار گرفته‌اند که موجب خدشه‌دار شدن احساسات و غیرت ملت ایران شد. از شما به عنوان شخص رئیس جمهور و عضو شورای عالی امنیت ملی خواستاریم ضمن اعتراض به دولت عربستان به خاطر این اقدام نسبت به مجازات عاملان آن اقدام کرده و موضوع را مورد پیگیری جدی قرار دهید.»
دانشجویان نیز موضع مطالبه گرایانه خود از دولت را در نامه ها و بیانیه ها نشان دادند و به رییس جمهور نوشتند: اولا مسئولان سازمان حج و زیارت در اقدامی فوری و تا معلوم شدن نتیجه تحقیقات و پیگیری ها، اعزام زائر به عربستان را متوقف و دوما؛ وزارت خارجه کشورمان چنانچه صحت موضوع – که امکان پذیر است- آشکار شد تا اعدام ماموران خاطی سعودی و عذرخواهی رسمی حکومت سعودی از ملت ایران، موضوع را رها نکنند.
در این میان مواضع رسانه ها و شخصیت های اصلاح طلب قابل تامل بود. به نحوی که یکی از اصلاح طلبان در روزنامه آفتاب یزد نوشته بود: «روابط ایران و عربستان در وهله کنونی به‌شدت حساس است پس شایسته است از هر عامل تنش‌زای جدید فاصله گرفته و سعی شود تنش‌ها تشدید نشود ... شاید به صلاح کشور نباشد که درشرایط جدید یک تقابل و تخاصم جدید به روابط ایران و عربستان اضافه شود به همین دلیل در بحث حج نباید وارد موردی شویم که در آن تنش وجود دارد و اگر موضوع تحریم حج به عنوان یک راه مقابله با عربستان تصور شود، تصوردرستی نیست چرا که پول مصرفی مردم ایران در عربستان، در مقابل سایر درآمدهای این کشور بسیار ناچیز است بنابراین ضربه‌ای برای اقتصاد عربستان نخواهد بود.»
در ادامه اما، خشم بی پایان مردم باعث شد تا سفره عمره از سوی دولت به طور رسمی متوقف شود.
فاجعه منا
اما یکی از تلخ ترین وقایع فی مایبن روابط ایران و عربستان، فاجعه قربانی شدن 500حاجی ایرانی در منا بود. بی کفایتی و به روایت برخی رفتار عامدانه سعودی ها در کشتار حجاج ایرانی با واکنش های فراوانی در داخل همراه بود که از دستگاه دیپلماسی و حسن روحانی که آن روزها در سفر نیویورک بود، انتقاد می کردند.
حادثه منا که یکی از تلخ ترین وقایع سالیان اخیر برای مردم ایران بود، نشان داد دولت عملا در قبال بی حرمتی به پاسپورت ایرانی هیچ تلاشی نکرده است. پس از فاجعه غمبار منا و درحالی که بسیاری از ایرانیان سوگوار این واقعه بودند دولت نتوانست در صحنه دیپلماسی رفتار قابل قبولی از خود نشان دهد. در ادامه نیز موضع قاطع رهبر انقلاب بود که موجب شد، سعودی ها مجبور به عذرخواهی و بازگرداندن سریع قربانیان ایرانی این فاجعه به وطن شوند.
در حالی که افکار عمومی، مردم و خانواده های جان باختگان انتظار داشتند حسن روحانی در اولین ساعات شنیدن خبر فاجعه منا، از نیویورک به تهران بازگردد، وی این کار را نکرد و دید و بازدید هایش در نیویورک را تمام و کمال ادامه داد. دیپلماسی ضعیف دولت مدعی تعامل گرایی کار را به جایی رساند که محمدجواد ظریف در سازمان ملل پیش پای امیر کویت بلا حالتی منفعلانه بنشیند و از او بخواهد برای دیدار با وزیر خارجه سعودی که به ایران هتاکی های گسترده ای داشته است پادر میانی کند. دیپلماسی ضعیف وزارت خارجه دولت حسن روحانی با انتقاد شخصیتهای کشوری و لشکری و مراجع نیز همراه بود. تنها در یکی از واکنش ها به این دسپلماسی ضعیف، آیت الله هاشمی شاهرودی از دولت گله کرد و گفت: به نظر من اینجا بایستی گله درست و حسابی از دولت کرد. برخوردی که متاسفانه دولت ما دارد با این جریان میکند بسیار برخورد نامناسبی است. کشوری که ۵۰۰ نفر از افرادش اینجوری تلف شدند و با این جنایت از بین رفتند خیلی بیش از این نیاز دارد به برخورد با این قضیه. نبایستی رها شود این قضیه. نبایستی در حد این بحث‌های معمولی انجام گیرد. این یک جنایت است. یک دشمنی است یک تعدی و تجاوز است و غیر از آن هتاکی‌ها و بی‌اعتنایی‌ها است. معنا ندارد ۵۰۰ نفر از حجاج کشته شوند و از بین برود برخوردها در حد مسائل دیپلماسی معمولی باشد.... درد بزرگی است واقعا. باید تشخیص بدهیم تا کی می‌خواهیم در این مسائل سیاسی خودمان را گول بزنیم.
همه اینها در حالی بود که وزیر خارجه گستاخ سعودی مدام به ایرانیان توهین می کرد. در همان ایام عادل الجبیر در واشنگتن در سخنانی در نشست خبری با جان کری ضمن ادعای مداخله ایران در تحولات منطقه گفته بود: ایران نقش منفی در این کشور داشته و از نظر مالی، تسلیحاتی و ایدئولوژیک از حوثی‌ها حمایت کرده است. ایران برای ارسال تسلیحات به یمن تلاش کرد، اما ما توانستیم مانع فرود هواپیمای ایرانی در یمن شویم. ایران همچنین کشتی‌های حامل سلاح را برای حوثی‌ها ارسال کرده بود. ما بشدت نگران اقدامات ایران در منطقه هستیم. ما در کمپ دیوید با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس درباره اقدامات ایران در نقض قطعنامه‌های شورای امنیت و تدابیری که باید در این باره اتخاذ شود، گفت‌وگو خواهیم کرد.
در این میان ادعای قابل تامل رسانه های دولتی درباره نیمه کاره گذاشتن سفر نیویورک از سوی روحانی قابل تامل بود. اما آیا واقعا روحانی سفر را نیمه کاره رها کرده بود. در همان ایام سراج24، در گزارشی تصریح کرده بود: قبل از سفر روحانی، خبرگزاری رسمی دولت (ایرنا) از ۵ روزه بودن سفر رییس جمهور خبر داده بود و با این اوصاف، به نظر می رسد عملا بعد از سخنرانی آقای روحانی در سازمان ملل، بازگشت وی از آمریکا مصادف با همان روز پنجم سفرش خواهد شد و این به معنای آن است که عملا بازگشت رییس جمهور بر اساس برنامه قبلی بوده و هیچ ارتباطی با حادثه منا ندارد.
اتفاقا عزت الله ضرغامی در یادداشتی کوتاه با عنوان« رئیس جمهور برمی‌گردد... هورا! » به این ادعا کنایه زده و نوشته بود: خبرگزاری‌های دولتی اعلام کردند که آقای رئیس جمهور بعد از نطق امشب، سفر را نیمه تمام گذاشته! و برای شرکت در تشییع پیکر شهدای فاجعه‌ی منا، به ایران برمی‌گردد. هوووورا به این تصمیم ملی!...بدون تردید بخشی از مفقودین، جزء شهدای این حادثه هستند و باید مراقب بود تا کارگزاران سعودی، آنان را در گورهای دسته‌جمعی دفن نکنند!!...در حالی که افکار عمومی به شدت خواستار قاطع‌ترین برخورد رئیس جمهور محترم، در مهمترین تریبون جهانی است، نمی‌دانم چرا چنین اتفاقی نمی‌افتد...از آقای روحانی بعید بود که با توجه به تجربه‌ی دیپلماتیک‌شان، ندانند که ابعاد حادثه در حدی است که باید در همان ساعات اولیه نیویورک را ترک می‌کردند تا مجبور به لبخندهای مکرر سیاسی در دیدارهای نه چندان مهم نباشند.
حادثه غمبار منا اتفاق افتاد و تا امروز نیز خبری از پیگیری حقوقی و شکایت رسمی دولت ایران در ماجرای کشتار حاجیان ایرانی اطلاع رسانی نشده است.
اعدام شیخ نمر
اعدام روحانی برجسته شیعی آیت الله نمر باقر النمر، یکی از دیگر از رخدادهای تلخی بود که با واکنش و خشم مردم در داخل همراه شد. خشمی که در همه این یکسال به هیچ وجه از سوی دولت نمایندگی نشده بود. این خشم باعث تسخیر غیرقانونی سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این رژیم در آل سعود شد. در این میان بازهم ضعف دستگاه دیپلماسی بود که نتوانسته بود انتظار مردم را برآورده کند تا جاییکه این اتفاق افتاد. خشم فروخورده مردم که پس از تعرض به 2 نوجوان ایرانی در فرودگاه جده و قربانی شدن 500 حاجی ایرانی در فاجعه منا تا توهین وزیر خارجه گستاخ این کشور پاسخ مناسبی از دولت نگرفته بود، طبیعی به نظر می رسید که فارغ از واکنش‌های غیرقانونی و هزینه‌زای عده‌ای [مانند ورود به سفارت سعودی] ، نفرت از آل سعود را بیشتر از گذشته کند.
در این بین یک نامه از سوی رییس جمهور نیز باعث شد تا مطالبه مردمی از دولت روحانی بیشتر نیز بشود. روحانی در همان ایام در نامه ای به دستگاه قضا خواستار رسیدگی خارج از نوبت به مسئله خاطیان ماجرای سفارت عربستان شده بود. که با واکنش یکی از روزنامه های کشور مواجه شد و وطن امروز در مطلبی با عنوان خیلی «رسیدگی خارج از نوبت» طلبکاریم! ، نوشت: در حالی که طرف مقابل به نحوی توهین‌آمیز به قطع روابط دیپلماتیک با جمهوری اسلامی ایران اقدام کرده است، این همه عجله آن هم از سوی بالاترین مقام اجرایی کشور، آن هم به صورت علنی عزتمندانه است؟ در شرایطی که رژیم سعودی هنوز یک عذرخواهی خشک و خالی به واسطه قربانی کردن 500 حاجی ما در منا نکرده است این نوع مواجهه چه توجیهی دارد؟ به نظر می‌رسد تدبیر آن بود که جناب آقای دکتر روحانی اجازه می‌دادند پرونده تعرض مأموران فرودگاه جده به 2 نوجوان ایرانی و 500 حاجی قربانی در منا آنطور که شایسته است، به سرانجام می‌رسید بعد نامه علنی رسیدگی فوری به اقدام خلاف قانون متعرضان به سفارت آل‌سعود می‌نوشتند. 2سال است خشم فروخورده ملت را دولت نمایندگی نکرده است. کسی خبر دارد که آیا پرونده متعرضان به 2 نوجوان ایرانی «رسیدگی خارج از نوبت» شد یا خیر؟ کسی می‌داند حقوق و خونبهای 500 حاجی ایرانی «رسیدگی خارج از نوبت» شده است یا خیر؟ دیپلمات مست آل‌سعود که یک ایرانی را به قتل رساند، کجا تشریف دارد؟ کسی توانست پرونده او را در ریاض «رسیدگی خارج از نوبت» کند؟ در کدام مجمع بین‌المللی نسبت به موضوع توطئه کاهش قیمت نفت «رسیدگی خارج از نوبت» شد؟ کاهش سرانه درآمد خانوارهای ایرانی و بستن بودجه کشور 80 میلیونی با نفت 30 دلاری، در کدام مجمع و نهاد و ارگان و دستگاه «رسیدگی خارج از نوبت» می‌شود؟حساب که می‌کنم خیلی «رسیدگی خارج از نوبت» طلبکاریم!
سال 94؛ سال نفرت ایرانیان از آل سعود
این اتفاقات تلخ در سال 94 درباره روابط بین ایران و عربستان، جا دارد که این سال را سال خشم مردم علیه آل سعود و ضعف دستگاه دیپلماسی در مواجهه با این رژیم نامگذاری کرد، چرا که از سیاست های توطئه آمیز چون کاهش قیمت نفت، تا موارد ذکر شده به شکلی مستقیم در فشار به ایران و جمهوری اسلامی و مردم دخیل بوده است و از طرفی پاسخ روشنی از سوی دستگاه دیپلماسی نگرفته است تا آنجا که کارشناسان سیاست بین الملل نیز به این رفتار دولت انتقاد کرده اند. پیروز مجتهدزاده مدیر عامل بنیاد پژوهشی یوروسویک و مشاور پژوهشی دانشگاه سازمان ملل متحد اخیرا در واکنشی به این موضع ضعیف، گفته است: ما باید به صورت قاطعانه و محکم در مقابل عربستان بایستیم و با زبانی از سر اقتدار به عربستان بگوییم اجازه چنین کاری را به این کشور نمی دهیم. روابط خارجی بر اساس قربان صدقه رفتن و از پیش تسلیم شدن فاجعه بار است.
